Nếu giá trị của công ty là dựa vào công nghệ của công ty đó, thì điều quan trọng không kém phần giá trị cho người chủ công ty là phải được bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cho ý tưởng của mình. Tạp chí kinh tế The Economist đánh giá: tại Mỹ 75% giá trị của các doanh nghiệp công lập có được là nhờ sở hữu trí tuệ (năm 1980 là 40%) trong khi đó 100% giá trị của các công ty startup là dựa vào sở hữu trí tuệ. Như vậy, điều tối quan trọng cho các startup công nghệ là phải có chiến lược bảo vệ tài sản trí tuệ càng sớm càng tốt.
Các công ty startup, đặc biệt là các công ty kinh doanh công nghệ mới, đôi lúc cũng tạo ra lãi lớn cho các nhà phát minh, sáng tạo của chúng. Một ví dụ gần đây nhất là Google, các nhà sáng lập của google đã trở thành tỷ phú nhờ cổ phiếu chứng khoán và các cổ phần ưu đãi. Tuy nhiên tỷ lệ thất bại của các startup là rất lớn.
Mặc dù các startup được hình thành từ bất cứ loại hình kinh doanh nào và từ bất cứ địa phương nào, nhưng cũng có một số ngành kinh doanh và một số nơi đặc biệt thích hợp để các startup đua nhau thành lập. Vào cuối thập niên 1990, thời kỳ được gọi là bong bóng Internet, đã xuất hiện một số lượng khổng lồ các công ty startup Internet. Số thì nhằm bán công nghệ truy cập Internet, số khác thì dùng Internet để cung cấp các dịch vụ trên mạng. Phần lớn các startup Internet này đóng trụ sở ở một vùng được coi là hệ sinh thái startup nổi tiếng nhất – thung lũng Silicon, một vùng phía Bắc California.
Gần đây các bằng sáng chế của các công ty startup đã thất bại được mua lại bởi các patent trolls (kẻ vòi tiền sáng chế), những người này, sau đó, kiện ra tòa đòi bồi thường (quá mức) đối với các công ty có dính líu đôi chút đến sáng chế của các startup đã phá sản.
Tóm lại, như đã nêu tại kỳ 1, kỳ 2 của loạt bài này, đến đây chúng ta đã thấy một tổ chức kinh doanh được gọi là công ty startup ít nhất phải có 4 đặc tính:
– Công ty startup là một loại hình doanh nghiệp mới thành lập, ở pha “đang phát triển”, đang thăm dò thị trường và quan trọng nhất là có khả năng tăng trưởng nhanh. Tuy nhiên tỷ lệ chết của các startup là rất lớn.
– Giai đoạn startup kết thúc sau khi tổ chức kinh doanh đã vượt qua một số cột mốc nhất định, chẳng hạn nó được thương mại hóa trên thị trường chứng khoán sau khi phát hành cổ phiếu IPO, hoặc kết thúc tồn tại như một đơn vị độc lập thông qua việc sát nhập hay hùn vốn, hoặc thất bại hoàn toàn và chấm dứt sự tồn tại.
– Đầu tư cho startup dưới dạng tài trợ. Tuy nhiên các khoản tài trợ này sẽ được chuyển đổi thành cổ phiếu khi công ty kết thúc giai đoạn startup. Nhờ vậy, các startup thu hút được vốn đầu tư một cách hợp pháp mà không phải chờ đến ngày đủ tiêu chuẩn niêm yết công khai trên sàn chứng khoán. Nhà nước không tài trợ cho startup. Nhà nước xây dựng luật để bảo đảm an toàn, công bằng cho nhà tài trợ vào startup.
– 100% giá trị của các công ty startup là dựa vào sở hữu trí tuệ. Như vậy, điều tối quan trọng cho các startup công nghệ là phải có chiến lược bảo vệ tài sản trí tuệ càng sớm càng tốt. Nhà nước bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ này.
Steve Jobs nói: “Bạn phải cháy với một ý tưởng, một vấn đề, một sai lầm nếu bạn muốn nó đúng. Nếu bạn không đủ đam mê từ khi bắt đầu, bạn sẽ không bao giờ chịu đựng được.” Nhưng cũng không kém phần quan trọng cho một “Công ty khởi nghiệp” (hay “Doanh nghiệp khởi sự” hay là “Công ty startup” đi nữa) thì ngoài sự đam mê của các nhà sáng lập, đồng sáng lập để đi đến tận cùng với con đường đã chọn, còn đòi hỏi khả năng chuẩn bị kỹ càng, ứng phó trở ngại và dự phòng rủi ro để thu hút các nguồn lực đầu tư và thực hiện sứ mệnh “dẫn dắt” các nguồn lực phát triển “Công ty Khởi nghiệp”.
Hoàng Quang Tuyến – Hội An.